Relationship between health literacy and mother's empowerment with pregnancy outcome
مقدمه :سواد سلامت در مادران باردار،آگاهی های ویژه و مهارتهای اجتماعی خاصی جهت تشخیص نشانه های خطر دوران بارداری، شیوه زندگی سالم وتغذیه مناسب در دوران بارداری است و بر سرانجام بارداری از طریق بهبود کیفیت مراقبتهای بهداشتی دوران بارداری موثر است.توانمنـــدي دوران بـــارداري احســـاس رضـــایت، خرسندي، اسـتقلال، بهبـود تعامـل بـا دیگـران و محـیط، افزایش انـرژي درونـی بـراي بـارداري و همچنـین زایمـان موفق و تطابق بهتر در مقابل تغییرات فیزیکی و روانـی، در بارداري و زایمان تعریف می شـود. ارتقـاي سـلامت در حقیقت توانمندسازي افراد به گونه اي است کـه بـر عوامـل مؤثر بر سلامت خود کنترل داشته باشند.طبـق تعریـف سازمان جهانی بهداشت توانمندسازي فرآینـدي اسـت کـه افراد از طریق آن کنترل بیشتري بر تصمیم گیريها، شـیوه زندگی و فعالیتهایی خواهند داشت که بـر سـلامتی آن هـا مؤثر است.بهبود کیفیت زندگی، برخـورداري از زنـدگی سالم و افـزایش درآمـد از شـاخص هـاي توانمنـدي اسـت . جوامعی که بر توانمندي زنـان تأکیـد دارنـد از نظـر رشـد اقتصادي، اشـتغال، کـاهش فقـر و توزیـع درآمـد عملکـرد بهتري دارند. توانمندسازي آموزش نکاتی به افراد اسـت تا بتوانند با کاهش اتکاء به دیگـران آنچـه را مـی خواهنـد، انجام دهند.کنفـرانس بـین المللـی جمعیت و توسعه به طور خاص توانمندسـازي زنـان را بـه عنوان جزیی ضروري براي رسـیدن مطلـوب بـه بهداشـت باروري معرفی کرده است. اگر زنـان آمـوزش ببیننـد، نیـروي درونـی خـود را توسعه دهند و استقلال و توانمندي خود را ارتقـاء بخشـند. بر ناملایمات و تغییـرات بـارداري فـایق آمـده و بـا بهبـود توانمندي، عملکرد فیزیکی و روانی بهتري را تجربه کـرده، بارداري و زایمان موفقی که آرزوي هر مـادري اسـت را در پیش خواهند داشت. وقتی که مـادر بـاردار توانمنـد باشـد پذیرش و رضـایت از بـارداري، هـدف و علاقـه نسـبت بـه بــارداري، و درك وي از بــارداري توســعه یافتــه و ادامــه بارداري مسرت بخش خواهد بود.
بحث : بـارداري پدیـدهاي کـاملاً طبیعـی اسـت و یکـی از شیرین ترین مراحل زندگی هر زنی، دوران بـارداري، زمـان انتظار و آماده شدن او براي پذیرش مسئولیت بزرگ مـادر شدن است. با وجود ایـن، تغییـرات فیزیولـوژیکی و روانـی دوران بارداري اثر قابل توجهی بر فعالیتهاي روزانـه زنـان باردار دارد. آموزش و فراهم ساختن مراقبتهاي دوران بارداري، زایمان ایمن و مراقبتهاي بعداز زایمان از اجزاء مهم بهداشت باروري می باشند و نقش مهمی در سلامت مادران باردار دارد.با توجه به اهمیت توانمندي زنان باردار در استقلال و تصمیم گیري آنان در انتخاب روش زایمان طبیعی، مقابله با درد زایمان و کنترل لیبر تعیین این توانمندي ضروري می باشد تا بتوانیم با آموزش و کسب مهارت در طی مراقبت هاي دوران بارداري به این مهم دست یابیم. آموزش و افزایش آگاهی زنان باردار و فراهم سازي حمایت از طرف دیگران منجر به افزایش توانمندي آنان می گردد. حمایت خانواده و حتی ماما در دوران بارداري می تواند منجر به ایجاد تجربه مثبت در مادر شده، که خود منجر به افزایش توانمندي و عزت نفس در مادر می گردد. حمایت هاي ارائه شده به مادر در دوره بارداري جهت کمک به تطابق با احساسات آنان مفید بوده و سهم مهمی در بهبود وضعیت عاطفی و سازگاري شان با نقش مادري خواهد داشت و در واقع این مادران توانمندترند.
Health literacy (سواد سلامت) عبارت است از: ظرفيت كسب، پردازش و درك اطلاعات اساسي و خدمات مورد نياز براي تصميم گيريهاي مناسب در زمينه سلامت .سواد سلامت ناكافي با «گزارش فردي وضعيت سلامت در حد ضعيفتر، استفاده نامناسب از داروها و عدم پيروي از دستورهاي پزشك، كنترل ضعيفتر قند خون و افزايش شيوع گزارش فردي از مشكلاتي كه از كنترل ضعيف ناشي مي شوند، دانش بهداشتي كمتر، مشاركت كمتر در تصميم گيري در- خصوص درمان، بيان كمتر نگرانيهاي سلامت و ارتباط بدتر با پزشكان» همراه است؛ همچنين اين ادعا وجود- دارد كه افراد داراي مهارتهاي ضعيف سواد سلامت درباره سلامت كمتر آگاهند، كمتر خدمات پيشگيرانه را دريافت مي كنند، كنترل بيماريهاي مزمن در آنها بدتر است، عملكرد بهداشت جسمي و رواني ضعيفتري دارند و ميزان استفاده از واحدهاي اورژانس و خدمات بيمارستاني در ميان آنها بيشتر ديده مي شود .سواد سلامت، عنصري مهم در توانايي يك زن براي درگيرشدن با فعاليتهاي ارتقاي سلامت و پيشگيري براي خود و كودكانش محسوب مي شود. بدون درك كافي از اطلاعات مراقبتهاي بهداشتي، براي يك زن، مشكل يا غيرممكن خواهدبود كه تصميم گيريهايي آگاهانه منجر به پيامدهاي مطلوب سلامت براي خود و خانواده اش داشته باشد. سواد سلامت مادران به دو دليل، نگراني مهمي است: اول اينكه حاملگي ممكن است اولين مواجهه يك زن با سيستم بهداشتي- درماني باشد؛ حركت در اين سيستم پيچيده براي اولين بار، حتي با مهارتهاي سواد كافي مي تواند كاري ترسناك باشد؛ درحاليكه زنان با سواد پايين به طور قابل توجهي مشكلات بيشتري را درخصوص يادگيري اطلاعات جديد و دنبال كردن راهنماييها، تجربه مي كنند؛ دومين دليل، آن است كه وضعيت سلامت يك زن و درك وي از اطلاعات سلامت، قبل از بارداري، حين بارداري و در طول سالهاي رشد و تكامل، به طور مستقيم بر كودك تأثيرمي گذارد. ازآنجاكه آموزش زنان براي ارتقاي سلامت كودكان و خانواده اهميتي حياتي دارد، زنان به عنوان جمعيت اوليه براي تأكيد بر افزايش سواد سلامت شناسايي شده اند. سواد سلامت محدود، نه به عنوان مشكل بيمار بلكه در مقام چالشي براي تأمين كنندگان مراقبتهاي بهداشتي- درماني و سيستمهاي سلامت مطرح است. افراد براي تصميم گيري مناسب درخصوص سلامت بايد بتوانند اطلاعاتي را كه در محيطهاي اختصاصي سلامت به آنها ارائه مي شود، درك و از آنها استفاده كنند. ارائه دهندگان خدمات بايد از تواناييهاي بيماران براي پردازش اطلاعات سلامت به منظور بهبود پيامدهاي بيماري خود آگاه باشند؛ همچنين بايد بتوانند اطلاعات را به بيماران با سطوح مختلف سواد سلامت منتقل كنند. بسياري از پزشكان و كاركنان مراكز بهداشتي- درماني براي تقويت يا توضيح بيشتر اطلاعات مورد بحث در حين ملاقات با بيماران، از مطالب نوشتاري استفاده مي كنند كه به صورت بروشور يا پمفلت براي مطالعه در خانه در اختيار بيماران قرارداده مي شود؛ درحاليكه در بيشتر اوقات، اين اطلاعات در سطحي بسيار بالاتر از درك و فهم اغلب بيماران است. توصيه شده كه مطالب آموزشي، كوتاه، روشن، ساده و حاوي عكس و تصوير باشند و در حد سواد كلاس ششم تا هشتم تهيه شوند. رسانه هاي غيرچاپي، يكي از راههاي مؤثر براي ارائه پيام سلامتي به كساني هستند كه سواد عملكردي اندك دارند؛ اين رسانه ها ممكن است شامل تصاوير و نوارهاي راديويي، نوارهاي ويديويي يا برنامه هاي كامپيوتري تعاملي باشند؛ حتي بيماراني كه مشكلي براي خواندن ندارند، مواد غيرنوشتاري، مانند كتابهاي مصور، نوارهاي ويديويي، نوارهاي صوتي يا نمايشهاي چند رسانه اي را ترجيح مي دهند. سواد سلامت، اهميت بسياري در درك مخاطرات قبل از تولد توسط مادران باردار دارد. ادراك مادران از خطر، ممكن است بر اشتياق آنها براي پيروي از توصيه هاي دوران بارداري تأثيربگذارد. اگر بيماران ناآگاه باقي بمانند يا عوامل مخاطره آميز شناخته شده طبي را دست كم بگيرند، نمي توان چندان انتظارداشت كه بيماران مخاطرات قابل اصلاح را تعديل يا از توصيه هاي دوران بارداري پيروي كنند. ارزيابي و تعيين سطح سواد عملكردي به لحاظ طراحي روشهاي مؤثر انتقال اطلاعات به كساني كه مهارتهاي درك خواندن و نوشتن محدودي دارند، براي نظام مراقبت بهداشتي، بسيار اهميت دارد تاآنجاكه بتوان مطمئن شد كه اين افراد مي توانند دستورهاي پزشكي مربوط به وضعيت سلامت خود را درك و اجراكنند. سواد سلامت محدود، مشكلي شايع در زنان باردار زير پوشش مراكز بهداشتي- درماني است. ازآنجاكه سواد سلامت محدود مي تواند مانع از درك صحيح پيام- ها و توصيه هاي بهداشتي شود، ضروري است كه كاركنان بهداشتي از روشهاي مؤثر انتقال اطلاعات براي اين افراد استفاده كنند. آموزشهاي دوران بارداري زنان را براي تطابق بهتر در مقابل تغییرات فیزیکی و روانی به دنبال بارداري و کسب تجربه یک زایمان رضایت بخش توانمند می کند.
نتیجه گیری: با افزايش سطح آگاهي خانواده هـا،ارتقاءسواد سلامت و توانمندسازی مادران، بهبود كيفيت زندگي، بهينه كردن مراقبتهـاي دوران بـارداري و پس از زایمان، تقويت مراقبت های پیش از بارداری، شناسايي مادران نيازمند مراقبت ويـژه و ارايـه خـدمات مناسب و توجه خاص به آنها مي توان از بسـياري ازعوارض اين دوران حساس زندگي جلوگيري نمود .
تهیه کننده: مرجان امیری
کارشناس برنامه سلامت مادران
مهرماه 1401
منابع:
- قنبري شهلا, et al. "بررسي سواد سلامت زنان باردار زير پوشش مراکز بهداشتي درماني دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي." 1-12.
- بقایی, et al. "سواد سلامت عملکردی مادران باردار تحت پوشش مراکز بهداشتی درمانی شهر ارومیه در سال 1394." مجله پرستاری و مامایی 15.5 (2017): 368-375.
- ندوشن, پیرزاده, and نصیریان. "رابطه سواد سلامت بارداری با وضعیت بارداری در زنان تازه زایمان کرده مراجعه کننده به مراکز سلامت شهرستان یزد در سال 1396." طلوع بهداشت یزد 18.6 (2020): 22-33.
- حاجي پور ليلا, et al. "توانمندي در زنان باردار." 16-24.
- نمكين كوكب, and شريف زاده غلامرضا. "بررسي مرگ و مير کودکان زير يک سال و عوامل موثر بر آن در شهر بيرجند." 16-21.